کتاب‌های ما

سرطان دومین علت مرگ ومیر در کشورهای توسعه یافته است و در کشور ما، سومین عامل مرگ و میر، پس از حوادث و بیماریهای قلبی-عروقی به شمار میرود. در سال 2008، موارد جدید سرطان در دنیا، 12.7 میلیون و مرگ مرتبط با سرطان 7.6 میلیون نفر گزارش شده است. اگرچه سرطان مشکل شایع در تمام جهان است، اما 56 درصد موارد جدید و 63 درصد مرگهای ناشی از آن در سال 2008 در مناطق درحال توسعه گزارش شده است. رشد سرطان در کشورهای در حال توسعه بیشتر بوده و رشد مرگ ناشی از سرطان در کشورهایی بادرآمد متوسط و پایین بالاتر است که نشانگر درمان و کنترل نامناسب سرطان علاوه بر شیوع بالا در این کشورهاست.

بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، رشد بی رویه سرطان تهدیدی است که متوجه تمام جوامع دنیا می باشد بر اساس پیش بینی های علمی، در سال 2030، میزان بروز سرطان ها حدود 70 درصد افزایش خواهد یافت. بصورتیکه در سال 2030 تعداد سرطان ها به 21.4 میلیون نفر در سال خواهد رسید. البته میزان بروز سرطان در کشورهای توسعه یافته حدود 34% و در کشورهای در حال توسعه حدود 81% افزایش خواهد یافت.

شیوع سرطان در ایران نیز در حال افزایش است، به طوریکه، درسال 2006 میلادی، بروز سرطان در مردان ایرانی 98 و در زنان 110 مورد در هر 100000نفر گزارش شده است. اگرچه بخشی از این افزایش شیوع ناشی از افزایش امید به زندگی همراه با کاهش موالید که منجر به مسن تر شدن جامعه ایرانی شده است، می باشد؛ بخش قابل توجهی به دلیل تغییرات شیوه زندگی بویژه الگوهای غذایی نادرست و کاهش فعالیت بدنی است.

شایعترین سرطان درجهان به ترتیب، سرطان ریه (1.6میلیون نفر، 12.7%)، سرطان پستان (1.38 میلیون نفر، 10.9%) و سرطان کولورکتال (1.23میلیون، 9.7%) است و شایعترین علت مرگ سرطان به ترتیب، ریه (1.38میلیون، 18.2%)، معده (738 هزار، 9.7%) و کبد (696هزار،9.2%) است. شایعترین سرطان در مردان ایرانی سرطان معده ودر زنان سرطان پستان است. به طورکلی، سرطانهای معده، مری، پستان، پروستات و کولون؛ شایعترین سرطانها در جامعه ایرانی اند که با اصلاحاتی در شیوه زندگی تاحد زیادی قابل پیشگیری اند. علاوه بر بروز سرطان، 40%از مرگهای ناشی از سرطان هم قابل پیشگیری اند.

با توجه به مطالب ذکر شده، برنامه ریزی برای مهار سرطان یکی از اصلی ترین راههای ارتقاء سلامت و کیفیت زندگی در کشور ماست. براین اساس برنامه جامع ملی کنترل سرطان در وزارت بهداشت طرح ریزی شده است که شامل پیشگیری، شناسایی زودرس، درمان و درمانهای تسکینی برای سرطان می باشد. از آنجاییکه پیشگیری همیشه خط اصلی و موثرترین راه مبارزه با بیماری است برآن شدیم تا راهکارهایی برای پیشگیری از سرطان در این کتاب ارایه نماییم.
سرطان از رشد کنترل نشده سلولهای غیرطبیعی ایجاد میشود، دراین حالت سلولهای درگیر به سرعت رشد میکنند و با ایجاد رگهای خونی جدید در بافت خود موادمغذی مورد نیاز خود را از بدن میگیرند. به طور معمول عوامل سرطانزای متفاوتی در محیط اطراف ما وجود دارند به علاوه، در طی واکنشهای معمول بدن نیز مواد بالقوه خطرناکی تولید میشود، اما اکثر این عوامل با مکانیسم های طبیعی دفاع بدن خنثی شده و مشکلی ایجاد نمیکنند. اصلاح شیوه زندگی با تغذیه مناسب و فعالیت بدنی کافی علاوه بر کاهش مواجهه با عوامل خطرساز، میتواند قدرت بدن در تصفیه این عوامل خطرساز را افزایش دهد.

سرطان بیماری است که از تغییر ژنها ایجاد می شود، اما بیش از وراثت عوامل محیطی مثل تنباکو (شامل سیگار و قلیان و …)، عوامل عفونی، تشعشعات ، مواد شیمیایی و داروها بر بروز آن موثرند . مصرف تنباکو، تغذیه نامناسب و فعالیت بدنی پائین جزومهمترین عواملی هستند که حذف آنها باعث پیشگیری از سرطان می شود و اصلاح آنها برای مردم امکان پذیر است.
تفاوت الگوی سرطان درکشورهای مختلف ممکن است بیش از اثر ژنها ناشی از اثر محیط و شیوة زندگی افراد جامعه باشد، به عنوان مثال ،میزان بروز سرطان معده در ژاپنی ها بالاست اما در مهاجران ژاپنی که در آمریکاسکونت کرده اند، کمتر شده است. از طرفی در مهاجران ژاپنی ساکن آمریکا میزان بروز سرطان پستان افزایش یافته است و مشابه ساکنین بومی آمریکا شده است. یعنی الگوی سرطان مهاجرین ژاپنی با اقامت در آمریکا و تقلید از الگوی زندگی ساکنین کشور آمریکا، مشابه آمریکائیان شده است. مطالعات نشان میدهد که یک سوم سرطانها با رژیم غذایی ، فعالیت بدنی، اضافه وزن و چاقی مرتبط بوده و یک سوم مابقی مرتبط با مصرف تنباکو و سیگار مرتبط است . اگرچه بخشی از عوامل محیطی غیر قابل تغییر بوده و از کنترل ما خارج اند، اما بسیاری از آنها به راحتی تعدیل میشوند و میتوان از حدود پنجاه درصد سرطانها فقط با اصلاح شیوه زندگی پیشگیری کرد. اولین استراتژی پیشگیری از سرطان، ترک دخانیات و دومین راهبرد، تغذیه سالم و فعالیت بدنی است. بدیهی است که بکارگیری راهکارهای شیوه زندگی سالم در کاهش خطر سایر بیماریها نیز موثرند.

کتابی که پیش روی شماست براساس توصیه های بین المللی و همچنین شواهدی که در کشور وجود داردتهیه شده است. توصیه های انجمن سرطان آمریکا که در ارتباط با تغذیه و فعالیت در سال 2006 منتشر شده، از مهمترین منابعی است که در تدوین این کتاب مورد استفاده قرار گرفته و تغییرات لازم براساس تفاوت های فرهنگی و الگوی مصرف مواد غذایی در کشور ایجاد شده است. همچنین شواهدعلمی کشورمان از جمله مقالات و گزارشات ملی نیز از منابع مهم کتاب حاضر است. مخاطب این کتاب عموم مردم می باشند و امید است به کارگیری توصیه های آن، علاوه بر کاهش خطر سرطان، خطر سایر بیماریهای مزمن بویژه بیماریهای قلبی – عروقی، دیابت و سکته مغزی را نیز در جامعه کاهش دهد.