برنامه ملی ثبت بالینی سرطان پستان

مقدمه

ثبت سرطان جمعیتی به‌عنوان یک نظام مراقبت جزو قدیمی ترین و جامع ترین زیرساختهای اطلاعاتی سرطان مطرح شواهد متعددی در خصوص میزان بروز، شیوع و مرگ و میر انواع سرطان تولید کرده است. در کشور ما هم برنامه ثبت جمعیتی توسط وزارت بهداشت و دانشگاه هها اجرا شده و آمار بروز انواع سرطان ها را منتشر می کند. علیرغم ارزشها و فواید ثبت سرطان جمعیتی، متخصصین بالینی همواره نیاز به یک بانک اطلاعاتی مناسب جهت ارزیابی وضعیت تشخیص و درمان و پیامد بیماران مبتلا به سرطان را مطرح و پبگبری کرده‌اند و انتظار دارند بجز وضعیت بروز و مرگ و میر بیماران، اطلاعات دقیقی از توزیع مرحله تشخیص، انواع اقدامات تشخیصی و درمانی برای انجام تحقیقات بالینی در دسترس باشد. در کشورهای توسعه یافته در آمریکا و کشورهیا اروپایی برنامه‌های ثبت بالینی را ایجاد کرده‌اند و با مقایسه مراکز درمانی و همچنین روند زمانی شاخص‌های مختلف بالینی به این نیاز پاسخ داده اند. نمونه این برنامه ها سامانه ملی اطلاعات بیماران مبتلا به سرطان در آمریکا می‌باشد که توسط انجمن جراحان ایالت متحده آمریکا راه اندازی شده است و اطلاعات بالینی سرطان ها را از 1800 بیمارستان در آمریکا جمع‌آوری و تحلیلی می کند . در پاسخ به این نیاز پژوهشکده سرطان دانشگاه علوم پزشکی تهران در سال 1394 اجرای یک برنامه ثبت سرطان بیمارستانی را پایه ریزی کرد و اطلاعات 4 نوع سرطان را جمع‌آوری و تحلیل کرد. سپس از سال 1397 اقدام به توسعه بانک اطلاعاتی سرطان پستان نمود و اقدام به توسعه برنامه یا سایر مراکز علمی و درمانی کشور کرد. با ستقابل و همکاری دانشگاه های مختلف کشور این اقدام به‌عنوان یک برنامه ملی توسعه یافته و در مراکز درمانی 12 دانشگاه همکار پیاده سازی و اجرا شد.

اهداف برنامه

هدف کلی: ایجاد زیر ساخت اطلاعاتی و ثبت بالینی و ارتقاء کیفیت مراقبت های تشخیصی و درمانی سرطان پستان در ایران

اهداف اختصاصی:

مقایسه وضعیت شاخص‌های کیفیت تشخیص و درمانی بیماران در پرونده‌های مناطق مختلف کشور
مقایسه شاخص‌های کیفیت تشخیص مربوط به پاتولوژی در مراکز درمانی همکار
مقایسه شاخص‌های کیفیت تشخیص مربوط به تصویربرداری در مراکز درمانی همکار
مقایسه شاخص‌های مربوط به جراحی در مراکز درمانی همکار
مقایسه شاخص‌های مربوط به درمان‌های دارویی (شمی درمانی، هورمورن درمانی و …) در مراکز درمانی همکار
مقایسه شاخص‌های مربوط به درمان‌های رادیوتراپی در مراکز درمانی همکار
مقایسه شاخص‌های مربوط به پاسخ به درمان در مراکز درمانی همکار
مقایسه وضعیت مرحله بیماری در بدو تشخیص (Stage at the Diagnosis) در بیمارستانهای مختلف کشور
تعیین وضعیت بقاء بدون بیماری و بقاء کلی 5 ساله. 10 ساله در سرطان پستان در در بیمارستانهای مختلف کشور
توسعه تحقیقات چند مرکزی و ایجاد شبکه تحقیقات بالینی سرطان پستان در ایران
توسعه همکاری های بین المللی
برنامه‌ریزی و بهبود مدیریت بیمارستانی و فرایندهای مراقبت از بیماران سرطان پستان در کشور
ارزیابی اقتصادی (هزینه، بار بیماری، هزینه اثربخشی) خدمات و اقدامات تشخیصی و درمانی سرطان پستان در ایران
بهره برداری از نتایج در آموزش تخصصی جراحی، شیمی‌درمانی و رادیوتراپی سرطان پستان در ایران
برنامه ریزی جهت ارتقاء شاخص‌های کیفیت تشخیص و درمان سرطان پستان در ایران

همکاری با برنامه ملی ثبت سرطان بالینی پستان

ثبت سرطان بیمارستانی از سال 1394 در مرکز تحقیقات سرطان انستیتو کانسر ایران پایه‌ریزی شد و تا سال 1397 به جمع‌آوری اطلاعات بالینی سرطان‌های پستان پرداخته است. پس از پیاده سازی برنامه در سطح انستیتو کانسر و آماده‌سازی زیرساخت های موردنیاز مانند فرم جمع‌آوری داده و نرم‌افزار ورود اطلاعات، برنامه توسعه به‌صورت همکاری استان های مختلف از سال 1397 در دستور کار قرار گرفت و اجرا شد. لازم به ذکر است از زمان شروع فاز توسعه تا اسفند ماه 1399, 14 استان (18 بیمارستان) در برنامه فعال می باشند.

تعهدات طرفین

تعهدات طرف اول (انستیتو کانسر ایران)

ارائه مشاوره در برنامه ریزی، راه اندازی سیستم ثبت سرطان بیمارستانی/بالینی؛
ارائه مشاوره و آموزش تدوین فرم¬های اطلاعات بالینی بیماران– بانک اطلاعاتی به همراه استانداردهای ترمینولوژیک در سرطان های شایع مورد توافق؛
تامین نرم‌افزار مناسب برای ثبت اطلاعات و آموزش اولیه؛
ارائه مشاوره در خصوص نظارت مؤثر بر سیستم ثبت و داده‌های آن مستقر در مرکز طرف دوم؛
مشاوره و همکاری در تحلیل و گزارش ثبت

تعهدات طرف دوم (دانشگاه ها/مراکز همکار)

تامین زیرساخت لازم برای راه اندازی سیستم ثبت سرطان بیمارستانی/بالینی
تامین نیروی انسانی و اعتبارات لازم جهت جمع‌آوری و ثبت اطلاعات در سامانه
نظارت بر جمع‌آوری اطلاعات و همکاری با مرکز تحقیقات سرطان
همکاری های تحقیقاتی با استفاده از داده‌های ثبت سرطان بیمارستانی/بالینی

حداقل امکانات مورد نیاز هر دانشگاه برای همکاری در برنامه شامل موارد زیر میباشد:
وجود بیمارستان مرکز تشخیص و درمان سرطان پستان (جراحی یا رادیوتراپی یا شیمی درمانی) – اولویت با مراکزی می باشد که بیش از یکی از خدمات درمانی را ارائه می دهند.
اختصاص نیروی انسانی جهت انجام هماهنگیها، امور اجرایی و ورود دیتا و تجهیز محل ثبت
تعهد اجرایی و علمی مسئول برنامه هر استان
همکاری و مشاوره تیم علمی پشتیبان شامل متخصصین انکولوژیست، رادیوتراپیست، جراحان و اپیدمیولوژیست
همکاری در مراحل اجرایی با پژوهشکده سرطان انستیتو کانسر ایران به عنوان مرکز برنامه و امضای توافق نامه همکاری دو جانبه

مراحل شروع همکاری مراکز جدید:
تعیین فردی به عنوان مسئول برنامه (رئیس مراکز درمانی یا متخصصین بالینی فعال در حوضه سرطان و…)
برآورد ظرفیت اجرایی برنامه و تکمیل فرم امکان سنجی
بررسی شرایط مراکز همکار از سوی مرکز تهران (پژوهشکده سرطان انستیتو کانسرایران)
عقد قرار داد همکاری
انجام فاز پایلوت در مراکز
شروع فاز اصلی برنامه

تبصره: درصورتیکه هر یک از مراکز مخاطب دعوت به همکاری در برنامه ثبت سرطان بالینی پستان، دارای برنامه مشابهی برای سرطان پستان میباشند میتوانند اعلام همکاری نمایند تا در جهت انجام همکاری های علمی تجمیع اطلاعات انجام شود؛ و مسئول هر برنامه با بررسی لازم در صورت تمایل گزارشی از برنامه ثبت سرطان پستان موجود، لیست متغیرها و فرم ثبت را برای ما ارسال نماید.

مراحل اصلی اجرایی برنامه

تعیین نیروی انسانی
شناسایی بیماران و جمع‌آوری اطلاعات پرونده‌های بیماران
تکمیل پرسشنامه برنامه ثبت بالینی سرطان پستان
پیگیری بیماران و تکمیل اطلاعات
استفاده از نرم‌افزار ورود اطلاعات برای ثبت داده‌ها
کنترل کیفی اطلاعات برنامه ثبت سرطان بالینی پستان
رعایت اصول محرمانگی و ملاحظات اخلاقی
استفاده از فرم اشتراک‌گذاری داده‌ها
آنالیز داده‌ها و گزارش‌های دوره‌ای
همکاری با انستیتو کانسر در تمام مراحل ثبت اطلاعات

نرم‌افزار ورود اطلاعات

نرم‌افزار مورداستفاده در سیستم ثبت سرطان بالینی پستان DHIS2 می‌باشد.

DHIS2 نرم‌افزاری برای جمع‌آوری، اعتبارسنجی و ارائه داده‌های آماری جمعی و مبتنی بر بیمار است که متناسب با فعالیت‌های مدیریت یکپارچه اطلاعات سلامت و نه محدود به آن ساخته‌شده است. این نرم‌افزار یک نرم‌افزار عمومی است با یک مدل باز و یک رابط کاربری انعطاف‌پذیر که به کاربر اجازه می‌دهد محتویات یک سیستم اطلاعات خاص را بدون نیاز به برنامه‌نویسی طراحی کند.2 DHIS یک دسته نرم‌افزار ماژولار، بر پایه وب و مبتنی بر جاوا است.

اصول محرمانگی و استفاده از اطلاعات

حفاظت از محرمانگی اطلاعات شخصی و پزشکی اهمیت فراوانی دارد. داده‌های ثبت سرطان هیچ‌وقت ارزش خود را از دست نمی‌دهند و داده‌های گردآوری‌شده در 50-40 سال قبل را می‌توان در موضوعات مختلف مورداستفاده قرارداد؛ بنابراین لازم است تمهیدات لازم برای استفاده مناسب از داده‌های ثبت سرطان اندیشیده شود و نظام سلامت از نتایج آن بهره‌مند شده و منجر به توسعه برنامه کنترل سرطان گردد. از طرفی ضمن استفاده از اطلاعات ثبت سرطان، لازم است محرمانگی و امنیت اطلاعات بیماران تأمین گردد.

حقوق معنوی و مالکیت داده‌ها

هرکدام از مراکز همکار در استان‌ها دسترسی به تمام اطلاعات و داده‌های خود دارد و هر زمان که بخواهد می‌تواند مورداستفاده قرار دهد. سامانه اجازه دسترسی به مسئول برنامه و همکاران اصلی را فراهم می‌کند.
هرگونه مقاله و انتشارات که از این داده‌ها صورت گیرد از هرکدام از مراکز حداقل دو نفر جزو نویسندگان مقاله خواهند بود.
هر زمان که مراکز همکار تمایل داشته باشند می‌توانند از همکاری خارج شوند. در صورت توقف همکاری تمام داده‌های جمع‌آوری‌شده از سامانه حذف‌شده و در اختیار مراکز همکار قرار خواهد گرفت.
تمام مراکز امکان اجرای طرح تحقیقاتی در کل داده‌ها را خواهند داشت. در این صورت باید پروپوزال طرح به انستیتو کانسر ارسال شود. انستیتو کانسر کمیته علمی با مشارکت مراکز همکار به‌عنوان کارگروه ارزیابی طرح‌ها تعیین می‌کند. پس از تائید پروپوزال، داده‌های طرح در اختیار مجری طرح قرار می‌گیرد. اولویت اجرای طرح‌های تحقیقاتی با مراکز همکار خواهد بود.

سایر محققین کشور هم می‌توانند بر اساس آئین‌نامه‌ای که تدوین می‌شود از اطلاعات این سامانه برای اهداف تحقیقاتی و علمی استفاده کنند. آئین‌نامه استفاده از داده‌ها بر اساس دستورالعمل‌های مورد تائید وزارت بهداشت خواهد بود

نقشه دانشگاه ها و بیمارستان‌های همکار

اسامی همکاران و کارشناسان برنامه

اعضای کمیته راهبردی
ردیف	استان	همکاران اصلی	سایر همکاران
	دانشگاه علوم پزشکی تهران	دکتر کاظم زنده دل	دکتر رامش عمرانی پور
			دکتر مهدی عقیلی
			دکتر محمدعلی محققی
	دانشگاه علوم پزشکی گیلان	دکتر فتانه بخشی	دکتر محمدتقی آشوبی
	دانشگاه علوم پزشکی گیلان	دکتر فتانه بخشی	دکتر شادمان نعمتی
	دانشگاه علوم پزشکی اراک	دکتر جمشید انصاری	دکتر حسن طاهر احمدی
	دانشگاه علوم پزشکی ارومیه	دکتر حبیب‌الله پیر نژاد	دکتر ایرج محبی
	دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه	دکتر آرش گلپذیر	دکتر فرید نجفی
	دانشگاه علوم پزشکی سبزوار	دکتر مریم مرادی بیناباج	دکتر ایوب رستگار
	دانشگاه علوم پزشکی ایلام	دکتر حسن نور محمدی
	دانشگاه علوم پزشکی اصفهان	دکتر شقایق حق جو	دکتر یوسف قیصری
	دانشگاه علوم پزشکی بوشهر	دکتر مریم مرزبان	دکتر غلامرضا خمیسی پور
			دکتر محمود جمی
			دکتر عاطفه اسفندیاری
	دانشگاه علوم پزشکی بابل	دکتر معصومه قریشی	دکتر نوین نیک بخش
	دانشگاه علوم پزشکی بابل	دکتر معصومه قریشی	دکتر رضا قدیمی
	دانشگاه علوم پزشکی قم	دکتر مژده بهارزاده	دکتر احسان شریفی پور
	دانشگاه علوم پزشکی لرستان	دکتر یحیی بهاروند ایران نیا	دکتر محمدرضا نیکبخت
	دانشگاه علوم پزشکی زاهدان	دکتر علیرضا انصاری مقدم	دکتر نورمحمد بخشانی
	دانشگاه علوم پزشکی آبادان	دکتر سارا مبارک

مسئول برنامه و کمیته اجرایی
ردیف	نام و نام خانوادگی	مسئولیت
	دکتر کاظم زنده دل	مسئول برنامه ثبت سرطان بالینی پستان در انستیتو کانسر ایران
	منیره سادات سیدصالحی	مدیر اجرایی برنامه
	دکتر آذین نحوی جو	مشاور علمی / اجرایی
	دکتر مجتبی وند رجب پور	مسئول کنترل کیفی
	دکتر محمدرضا روح الهی	مشاور طراحی متادیتا
	مهندس مهدی عسگری نیا	مشاور نرم‌افزار
	دکتر ضحی شکا	کارشناس علمی و اجرایی برنامه
	وحیده محسنی	کارشناس علمی و اجرایی برنامه

همکاران استانی
استان	نام و نام خانوادگی	تخصص
تهران	مریم سادات موسوی	کارشناس ثبت مرکز تهران
	الهه ذگردی	کارشناس ثبت مرکز تهران
	مینا خاکی	کارشناس ثبت مرکز تهران
	مرسا محمدی	کارشناس ثبت مرکز تهران
گیلان	خانم غزاله سرایی	کارشناس ثبت مرکز گیلان
کرمانشاه	خانم مریم بنی عامر	کارشناس ثبت مرکز کرمانشاه
سبزوار	شادی نوروزی	کارشناس ثبت مرکز سبزوار
آذربایجان غربی	خانم مریم راستگو	کارشناس ثبت مرکز ارومیه
بوشهر	خانم فاطمه کشتکار	کارشناس ثبت مرکز بوشهر
اراک	مسعود بهرامی	ناظر ثبت مرکز اراک
اراک	خانم راضیه غلامی	کارشناس ثبت مرکز اراک
ایلام	مهتاب بنیادی	کارشناس ثبت مرکز ایلام
اصفهان	خانم سعیده عرب زاده	کارشناس ثبت مرکز اصفهان
	خانم مسیبی	کارشناس ثبت مرکز اصفهان
	خانم پگاه نور شرق	کارشناس ثبت مرکز اصفهان
	آقای شکراللهی	ناظر مرکز اصفهان
لرستان	آقای شهرام احمدی	ناظر مرکز لرستان
قم	خانم مژگان جانبزرگی	ناظر مرکز قم
قم		کارشناس ثبت مرکز قم
بابل	خانم سیده طاهری موسوی	کارشناس ثبت مرکز یایل
زاهدان	خانم مهدیه بخشی	ناظر مرکز زاهدان
زاهدان	خانم فهیمه گلوی	کارشناس ثبت مرکز زاهدان
آبادان	خانم فاطمه مقصودی	ناظر مرکز آبادان
آبادان	خانم مهناز مطرزاده	کارشناس ثبت مرکز آبادان

نتایج

تاتاریخ 1404، تعداد 9219 مورد بیماران مبتلا به سرطان پستان در سامانه برنامه ثبت شده است. استانی که بیشترین موارد ثبت سرطان پستان را دارد، تهران (41.58 درصد از کل موارد) و پس‌ازآن اصفهان (25.91 درصد) است. بیشترین میزان بروز سرطان پستان مربوط به گروه سنی 40 تا 49 سال است.